Ықылас атындағы халық музыкалық аспаптар музейі
Әлем бойынша музыкалық аспаптарға арналған музейлердің бірі саналатын Алматы қаласындағы Ықылас атындағы халық музыкалық аспаптар музейі 1981 жылы ашылып, 1990 жылы музейге Ықылас Дүкенұлы есімі берілді.
Музейде қазақ халқының ұлттық музыкалық аспаптарымен қатар әлемнің 50-ге жуық елінің мәдениетімен таныстыратын 9 экспозициялық зал жұмыс істейді.
Музейге келушілерді әр экспонат жайында толық ақпаратпен қамтамасыз ету үшін, музей залдары 2 ақпараттық киосктар және бейне контенттік проекторлармен жабдықталды. Киосктар арқылы әр экспонат жайында ақпарат берілсе, бейне контенттен сол аспаптың дыбысталуы, аспапта ойналатын музыкалық шығармалар көрсетіледі.
Сондай-ақ, музейдің барлық залдарында фондық музыка ойнап тұруын қамтамасыз ететін арнайы дыбыс құрылғылары орнатылды. Нәтижесінде, музейдің Кіріспе, Үрмелі және ұрмалы музыкалық аспаптар, Мемориалдық музыкалық аспаптар және Қобыз залдарында домбыра, қобыз, сыбызғы аспаптарында ойналатын халық күйлері, ал әлем халықтарының музыкалық аспаптарына арналған залдарда сол елдердің аспаптарында ойналатын шығармалар фондық музыка ретінде қойылды, ал 120 орындық концерт залында тұрақты түрде дәстүрлі ән-жыр және күй кештері өткізіліп тұрады.
Кіріспе залы
Белгілі композитор, академик Ахмет Жұбанов: «Халық аспаптарының ішектерінде ғасырлар бойғы даналық тұнып тұр», — деген еді.
Қазақтың көптеген музыкалық аспаптары халық поэзиясында, тарихшылар мен этнографтардың жазбаларында кездеседі. Осы деректерді негізге ала отырып, музыкатанушы, қазақтың ұлттық музыка аспаптарын жинаушы әрі сол аспаптарда орындаушы, педагог, өнертану ғылымдарының кандидаты Болат Сарыбаев қазақ халық аспаптарының жіктемесін жасаған, оған сәйкес қазақ халқының музыкалық аспаптары мынадай топтарға бөлінеді (бұл жерде көріп тұрғандарыңыз сол кісінің жіктеуі бойынша қойылған аспаптардың түрлері):
- Шулы музыкалық аспаптар;
- Ұрмалы музыкалық аспаптар;
- Ішекті музыкалық аспаптар;
- Үрмелі музыкалық аспаптар;
- Тілшелі музыкалық аспаптар.
Музей қорындағы халық музыка аспаптары мұралары өзінің жіктелу тобына қарай жеке-жеке залдарға бөлініп қойылған. Аспаптар жайлы толығырақ – олардың жасалу техникалары, ойнау тәсілдері мен қолданылу мақсаттары туралы келесі залдарда толығырақ айтылатын болады.
Кіріспе залының келесі бөлімі – музыкалық археология. Бұл жерде археологиялық қазбалар нәтижесінде табылған көне музыкалық аспап түрлері мен аспап көшірмелері қойылған.
Музей экспозициясына қойылған музыкалық археологияға жататын олжалар халқымыздың тарихын, мәдениетін, тұрмысы мен салт-дәстүрін бейнелейтін айғақты деректер болып табылады. Қазақ даласынан табылған ортағасыр кезеңіне жататын мұралар туралы анықтамаларды академик Ә.Х. Марғұланның, зерттеуші-саяхатшы А.Г. Медоевтың, жазушы-ғалым А. Сейдімбектің, археолог ғалымдар К. Ақышев пен З. Самашевтың және т.б. еңбектерінен кездестіреміз.
Жабдық:
Үрмелі, ұрмалы және шулы аспаптар залы
Табиғат аясында ғұмыр кешкен көшпелі халқымыздың сан ғасырлық тарихында пайда болған дыбыстық құралдардың түп-тамыры сол жаратылыс құбылыстарына еліктеуден бастау алатынын байқаймыз. Қамыс-қоғаның суылы, ағаш-құрақтың сыңсуы, боранның үскіруі, құстардың сайрауы, судың сылдыры, таудың жаңғырығы секілді табиғаттағы барша үн адам қолымен жасалған қарабайыр да тұрпайы дыбыстық құралдардың бойына жинақталды. Сол арқылы олар тұрмыстық қам-қарекеттің алуан түріне қарай қолданыла бастады.
Халықтың күнделікті тұрмыс-харекетінен туындаған дыбыстық құралдардың мол тобына үрмелі аспаптар жатады. Үрмелі аспаптар маңызды екі белгісімен ерекшеленеді. Біріншісі – жаратынды табиғи түп тегі болса, екіншісі – зат талғамайтындығы. Олар қайсыбір аспаптарға қарағанда табиғатта өсетін қарапайым қамыс-қурай түрінен бастап ағаш, жез, саз балшық, пластмасса, мүйіз, сүйек, мал қуығы, түйе өңеші, мал терісі секілді түрлі заттардан жасала береді.
Ерте заманның үрмелі аспаптарында дыбыс ойығы болмаған, сондықтан олар тек дыбыс беру үшін ғана пайдаланылған. Түтігінде ойықтар пайда бола бастағаннан кейін-ақ үрмелі аспаптарда ойнау техникалық жағынан едәуір күрделене түсті. Енді бұған дейін бір әуенді бірнеше түтік арқылы орындаса, енді мұндай әуенді жалғыз түтіктің өзімен-ақ орындауға мүмкіндік туды.
Жабдық:
Мемориалды музыкалық аспаптар залы
Домбыра – ертеден келе жатқан қазақ халқының ең сүйікті, ел арасына кең тараған, түрлі шежіреге бай, музыкалық аспабы. Ол ұлттың тарихында қарапайым халықтың қуанышы мен қайғы-қасіретін тең бөлісіп, қазақтың басын торлаған ауыр кезеңдерде жұбаныш бола білген алып та ұлы аспап. Домбыра – ішекті аспаптардың ең көне түрі.
Мемориалдық музыкалық аспаптар залында қазақ музыка тарихында «Алтын ғасыр» аталатын ХІХ-ХХ ғғ. өмір сүрген шоқтығы биік қазақтың әнші-жыршылары мен күйші-композиторларының қолданған аспаптары қойылған.
Жабдық:
Қобыз залы
ҚОБЫЗ – қазақ халқының көне ішекті-ыспалы музыкалық аспабы. Қобыз қайың, арша сияқты ағаштардың тұтас бөлігінен шауып жасалады. Бас, мойын, шанақ (кеуде) деген үш бөліктен тұрады. Төменгі бөлік терімен қапталып, оған тиек қойылады. Екі ішегі жылқы қылынан тартылады. Аспап мүмкіндігі зор, әрқилы дауысты, оның ішінде табиғи дыбыстарды айнытпай шығарады.
Әу бастан-ақ қобыз бақсының, бақсылық жасаудың құралы деген пікір қалыптасқан болатын. Сондай бір түсінбеушіліктің себебінен қобыз жаңа заман көшіне ілесе алмай, ескіліктің қалдығы саналып жоғалып, жойылып кетудің алдында қалды дейді А. Затаевич. Осының салдарынан ХХ ғ. басында қобыз аспабына арналып шығармалар жазылмай сиреп ұмытыла бастады. «Әкеден балаға мұра» болып келе жатқан қасиетті өнеріміз, ұлттық салт-санамыз, отбасылық қобызшылық дәстүріміз үзіліп қалды. Классикалық қобыз музыкасының аты аңызға айналған ең соңғы хас шебері ХІХ ғ. ортасында дүниеге келген Ықылас Дүкенұлы.
Жабдық:
Түркітілдес халықтардың музыкалық аспаптар залы
Түркі әлемінің музыкасы – тарихы терең, дәстүрге бай ерекше құбылыс. Мұнда құндылығын жоғалтпаған көптеген атақты туындылар қалыптасты. Башқұрт қурайына арналған аспаптық композициялар, түркмен дутарымен орындалатын мукамдар немесе қырғыз комузының күйлері соның айғағы. Қырғыз ақындарының өлеңдерінде, әзірбайжан ашугтары мен ханенделерінде поэзия қаншама. Аспаптың сүйемелдеуімен көмеймен орындалатын қарақалпақ жыраулары мен түркмен бахшилерінің мақам-саздары ұмытылмас әсер қалдырады.
Жабдық:
Азия және Африка халықтарының музыкалық аспаптар залы
Қашықтағы Азия әрдайым жұмбақтылығымен және нәзіктігімен еліктіретін. Азия композиторлары ықшамдап жеткізуге бағытталған музыка желісінің тартымдылығымен, реңк қанықтылығымен және ойлаудың көркемдігімен танымал. Өз шығармаларында шығыс пен батыс музыкалық ойларының бояма синтезі жиі кездеседі.
Африка музыкасы – негізінен, ерекше жағдайларда орындайтын дәстүр. Құрлықтың ауқымын ескерсек, Африканың дәстүрлі музыкасының тарихы терең, бай әрі алуан. Дін жағынан қарастырғанда, Афркада музыка аса маңызды. Діни рәсімдер мен ғұрыптарда ән мен музыка тарихты ұрпақтан ұрпаққа жеткізу үшін, сондай-ақ, ән салып, би билеуде қолданылады.
Жабдық:
Азия халықтарының музыкалық аспаптар залы
Азия музыкасы көптеген Азия елдерінен шыққан бірнеше музыкалық стильдерді қамтиды. Бұл елдердің тұрғындары ғасырлар бойы өздерінің музыкалық мәдениетін сақтап, осы күнге дейін жеткізген. Азия халықтарының бай және қайталанбас мұрасы сан ғасырлар бойы халық күйшілерінің, әншілерінің, жыршыларының ұрпақтары арқылы “ауыздан-ауызға” жетіп, өнер ретінде дамыды. Сонымен қатар, әуендер бастапқы негізін сақтай отырып, біршама өзгертіліп, түрленді.
Жабдық:
Еуропа халықтарының музыкалық аспаптар залы
Еуропа музыкасының өзіндік ерекшеліктері орта ғасырлар кезеңінде айшықталды. Бұл кезде кәсіби музыкалық дәстүрлер христиандық шіркеу аясында да, ақсүйектер мен рыцарьлар қоғамында да, қала музыканттары тәжірибесінде де қалыптасты. Бірнеше ғасырлар бойы бұл дәстүрлер бір дауысты болды, тек дамыған Ортағасырлар кезінде көп дауыстылық пен музыкалық сауаттылық қалыптасты, музыкалық аспаптар жетілдіріліп, шарықтау шегіне жетті.
Жабдық:
Біздің музейлеріміздің барлық экспозициялары бойынша виртуалды турды тамашалаңыз
Музейдің құрылымы
Джанибек Баурджан Узбекалиевич
Музей жетекшісі
- 8 (727) 248-38-30
- imeniykhlasa@mail.ru
Қожахан Жансая Нурханқызы
Ғылыми бөлім меңгерушісі
- 8 (727) 248-40-71
- imeniykhlasa@mail.ru
Кеңесбек Балжан Маратқызы
Ғылыми қызметкер
- 8 (727) 248-40-71
- imeniykhlasa@mail.ru
Советхан Раушан Айболқызы
Ғылыми қызметкер
- 8 (727) 248-40-71
- imeniykhlasa@mail.ru
Айдарханова Еленара Ериковна
Қор сақтаушы
- 8 (727) 291-75-17
- imeniykhlasa@mail.ru
Келушілерге
Жұмыс уақыты:
Сейсенбі - Жексенбі: 10:00-нан 19:00-ға дейін
Дүйсенбі: Тазалық күні
Прейскурант:
Ересектер – 1000 тг
Шет ел азаматтары - 1500 тг
Студенттер – 500 тг
Оқушылар – тегін
Зейнеткерлер – 300 тг
Экскурсия – 2000 тг, шет(ағылшын) тілінде - 3000 тг
Байланыс телефондары:
+ 7 (727) 291-69-17
+ 7 (727) 248-40-71
Электрондық почта:
imeniykhlasa@mail.ru
Билеттерді онлайн сатып алу
ticketon.kz сайтында билет сатып алу арқылы барлық музейге кіре аласыз.